آزادی‌های مدنی و حقوق سیاسی را به دو گروه می‌توان تقسیم کرد : گروهی مشتمل بر حقوق و آزادی‌های اولیه مانند آزادی شخصی، امنیت، مالکیت، آزادی کسب و کار و گروهی دیگر مشتمل بر حقوق و آزادی‌های مکمل مانند آزادی اندیشه و بیان، آزادی مذهب، آزادی اجتماعات و غیره. این آزادی‌های مکمل روز به روز تنوع بیشتر و گسترش بیشتر پیدا کرده و در رده‌بندی‌های تازه‌تر به عنوان نسل‌های دوم و سوم حقوق بشر مشخص گردیده‌اند. در مسیر این پیشرفت و تنوع با یک رشته از حقوق و آزادی‌ها سروکار پیدا می‌کنیم که روی سخن در آن‌ها نه با فرد یا افراد بلکه با گروه‌ها و جوامع است. مثلا آن‌جا که از حق توسعۀ اقتصادی و سیاسی یا حق برخورداری از محیط یا جامعۀ سالم یا خودمختاری سیاسی و اجتماعی و حق بهره‌مندی از ثروت‌های طبیعی و امثال آن بحث می‌شود، این حقوق به ملت‌ها و کشورها تعلق پیدا می‌کند و فرد فرد آدم‌ها به لحاظ بستگی به ملت و کشور است که از آن حقوق بهره می‌گیرند.
حق خودمختاری، آزادی و برابری ملت‌ها و هم‌چنین حق ملت‌ها بر ثروت‌های طبیعی خود از مصادیق این نوع حقوق است که برای تمایز از حقوق فردی آن‌ها را حقوق منتسب به گروه‌ها یا «حقوق دسته‌جمعی نامیده‌اند.
از یک نظرگاه دیگر نیز حقوق و آزادی‌ها را بر دو بخش تقسیم کرده‌اند: بخش اول، حقوق ناظر بر «آزادی گزینش مانند این‌که فرد آزاد باشد نوع پوششی را که برای تن خود می‌پسندد برگزیند یا در انتخاب مذهب و موطن آزاد باشد تا به هر دینی که می‌خواهد درآید یا در هر نقطه‌ای از جهان که می‌خواهد زندگی کند. و بخشی دیگر «حقوق بهزیستی ناظر بر تمتع و برخورداری از مواهب زندگی مانند این‌که فرد از تسهیلات آموزشی و بهداشتی و مزایای سلامت محیط زیست و شرایط و امکاناتی که به بهبود وضع زندگی مربوط می‌شود بهره‌مند گردد. بخش اول فرد را به تفنن و انتخاب در فضای رنگین و متنوع زندگی قادر می‌سازد، و بخش دوم آن فضا را از کیفیت و غنای هر چه بیشتر برخوردار می‌گرداند.
از کتاب «در خانه اگر کس است ، نوشتۀ محمدعلی موحد
